(Advertorial)

Om schade te voorkomen is het van belang dat dit signaleren en actie ondernemen tijdig en zorgvuldig gebeurt. Het gebruik van de meldcode bij signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld is sinds 2013 in Nederland daarom wettelijk verplicht voor professionals in onder andere de zorg, het onderwijs en de kinderopvang. De stappen van de meldcode doorloopt een professional nooit alleen. Niet voor niets is er stap 2 in de meldcode waarin de professional eerst advies vraagt en iemand met zijn of haar waarnemingen mee laat kijken. Bespreek je zorgen dus altijd met een collega en je leidinggevende of gastouderbureau. Vraag zo nodig advies bij Veilig Thuis (in Nederland, red.).

Signalen bij baby’s en peuters
De eerste jaren staat de hechting van kind aan zijn ouders centraal in zijn of haar ontwikkeling. Deze relatie vormt een blauwdruk voor de relaties die zullen volgen. Voor sommige ouders is deze eerste kwetsbare periode erg zwaar en zij hebben extra steun nodig. Hier kunnen meerdere oorzaken voor zijn.

Huilbaby
Een van die oorzaken kan zijn dat een baby extreem veel huilt en dat troosten niet helpt. Ouders kunnen hierdoor aan zichzelf gaan twijfelen en zich onmachtig voelen. Het huilen zorgt voor stress en vermoeidheid en ouders ervaren een huilbaby vaak als falen; ik ben geen goede ouder, ik begrijp mijn kind niet etc. Als ouder en kind niet goed op elkaar ingespeeld raken, kan dit van invloed zijn op de hechtingsrelatie. Bovendien kan de frustratie leiden tot geweld. In Nederland geeft 1 op de 20 ouders aan zijn baby wel eens te slaan, schudden of smoren in reactie op huilen. Naar schatting komen er jaarlijks 25 tot 40 kinderen naar het ziekenhuis met ernstig letsel als gevolg van schudden en overlijden er jaarlijks 3 à 4 kinderen aan de gevolgen hiervan. Aarzel als professional dus niet om signalen bespreekbaar te maken, ouders te ondersteunen en hen zo nodig te verwijzen naar passende hulp.

Oudersignalen
Ook andere oorzaken kunnen maken dat de babytijd stressvol is voor sommige ouders Het risico op mishandeling en verwaarlozing hangt vooral samen met ouderfactoren als psychische ziekte, verslaving, verstandelijke beperking of ernstige financiële- of relatieproblemen. Ook eigen ervaringen van ouders kunnen een rol spelen. Als je zelf als kind nooit gekoesterd bent of zelf te veel problemen hebt, kan het moeilijk zijn open te staan en aan te voelen wat je kind nodig heeft en hier op in te spelen. Een risico dus voor een veilige hechtingsrelatie.

Manon van der Hidde, gezinsadviseur bij Veldhuizen Stichting Kinderopvang Plus: ‘Wij zien veel ouders die zelf ook geen goed voorbeeld hebben gehad en emotioneel niet beschikbaar kunnen zijn voor hun kinderen. Of je het aan het kind merkt, is heel verschillend. Een signaal kan zijn dat een kind uren rustig in de box ligt, niet lacht, niet huilt en ook niet speelt. Of een kind dat op iedereen afloopt en geen voorkeur daarin heeft. Maar vaak heb je vooral zorgen door het gedrag van ouders of hun interactie met het kind. Ouders die hun liefde tonen door hun kind vol te stoppen met eten of medicatie. Of een ouder die het niet lukt een kind op tijd te brengen of te halen omdat er geen structuur is. Juist omdat we vroeg willen signaleren, zorgen we dat onze medewerkers goed geschoold zijn in de stappen van de meldcode, hebben we een aandachtsfunctionaris en pakken we bij elk overleg de signaleringskaart erbij. Als je tijd op signaleert en zorgt voor extra hulp en ondersteuning kun je zoveel betekenen voor de ontwikkeling van een kind!’

Zorgen bespreken met ouders 
Zeker bij jonge kinderen zijn juist de signalen in het gedrag van ouders en in de interactie tussen ouder en kind van belang. Denk bijvoorbeeld aan een ouder die weinig of geen contact maakt met een baby of een ouder die zich niet in een peuter kan verplaatsen en peuterdwarsigheid ervaart als pesten. Ook als het met het kind ogenschijnlijk nog goed gaat, kunnen deze oudersignalen (en andere, zoals een vermoeden van verslaving) voldoende aanleiding zijn om in actie te komen door de stappen van de meldcode te volgen. Dat dit juist bij jonge kinderen van groot belang is, is duidelijk. Wacht niet op (meer) kindsignalen want dan ben je vaak te laat. Ouderproblemen zijn, zeker in deze fase, kindproblemen. Deze ouders hebben vaak extra steun en hulp nodig. Door dit al in de babytijd te signaleren en samen met ouders op te pakken kan de kinderopvang veel voor deze gezinnen betekenen.

Veel professionals in de kinderopvang vinden het lastig om zorgelijke signalen met ouders te bespreken. Bij een inventarisatie onder kinderdagverblijven in Amsterdam naar het gebruik van de meldcode bleek dat bij ongeveer de helft van de leidinggevenden en een derde van de pedagogisch medewerkers de angst om ouders vals te beschuldigen daarin meespeelde (Bron: Durven signaleren: naar een effectiever gebruik van de meldcode kindermishandeling in de kinderopvang / E.A. Leyen, M. Isaac / GGD Amsterdam. Infectieziekten. Hygiëne & Inspectie, 2016).

Tip: Laat ouders weten dat de ontwikkeling van het kind in al zijn facetten (waaronder de thuissituatie) altijd wordt besproken met ouders, en dat de veiligheid en de ontwikkeling van kinderen een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Hierdoor is er ruimte om met regelmaat de ontwikkeling van, en eventuele zorgen over, een kind te bespreken. Doe dit al in een vroeg stadium, zonder ouders te beschuldigen.

Meer tips voor een gesprek met ouders

• Bespreek het gesprek vooraf met een collega, leidinggevende of Veilig Thuis
• Benoem je waarnemingen zo transparant en zo vroeg mogelijk en leg uit waarom je daar zorgen over hebt.
• Formuleer zorgvuldig wat je opvalt en vraag of ouders dit herkennen
• Sta open voor het verhaal van ouders, luister naar wat ouders je vertellen, gebruik hun deskundigheid als ouder en vraag wat ze nodig hebben. Neem ouders serieus.
• Benoem onmacht die je ziet zonder dit te veroordelen.
• Bedenk: hoe langer je een gesprek met ouders uitstelt hoe moeilijker de boodschap voor de ouder vaak wordt om te verteren.
• Dit alles neemt niet weg dat een ouder zich wel beschuldigd kan voelen. Maak ook dit bespreekbaar.
• In dit gratis online leerbericht lees je meer over het steunen van ouders: www.augeo.nl/demo/KO-Shaken-Baby-Syndroom

Over Augeo 
Augeo is een Nederlandse stichting zonder winstoogmerk die ervoor wil zorgen dat kinderen veilig en gezond kunnen opgroeien en streven ernaar dat iedereen die met ouders en kinderen werkt, stressvolle opgroeisituaties kan signaleren en aanpakken. Voor medewerkers in de kinderopvang en voor gastouders biedt Augeo online scholing in de vorm van een lidmaatschap voor ondersteuning bij de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld. Het lidmaatschap bestaat uit:

• Online cursussen voor alle medewerkers over werken met de meldcode
• Het online Augeo magazine over veilig opgroeien
• Verdiepende e-colleges en leerberichten over bijvoorbeeld: oudersignalen, verwaarlozing en gespreksvoering met ouders

Voor meer informatie: www.augeo.nl/kinderopvang